اما و اگرهای حقوقی استفاده از چک

یکی از مشکلات بزرگ در کشور ما موضوع چک است که با توجه به مقررات مربوط به چک و عدم آشنایی مردم به این قانون، موجب شده که کلاهبردای و صدور چک بلامحل و سوء‌استفاده از این سند تجاری زیاد شود...

یکی از مشکلات بزرگ در کشور ما موضوع چک است که با توجه به مقررات مربوط به چک و عدم آشنایی مردم به این قانون، موجب شده که کلاهبردای و صدور چک بلامحل و سوء‌استفاده از این سند تجاری زیاد شود. چک مانند چاقویی است که هم می‌شود از آن خوب استفاده کرد و هم بد. خیلی‌ها به دلیل ناآگاهی و استفاده ناصحیح از چک به زندان افتاده و مشکلات جدی برایشان پیش آمده است. در این مطلب سعی داریم تا شمارا با شرح مختصری از قوانین و نكات مرتبط با چك آشنا كنیم.

انواع چک
  چک عادی: چکی است که دارنده حساب جاری چک را بر عهده حساب خود صادر می‌کند.
  چک تأیید شده: چکی است که از طرف صاحب حساب جاری در بانک بعهده بانک صادر می‌شود و بانک تأیید می‌کند که در حساب جاری صادر کننده به میزان مندرج در چک محل (به صورت وجه نقد یا اعتبار قابل استفاده) وجود دارد.
  چک تضمین شده: چکی است که بنا به تقاضای مشتری توسط بانک صادر می‌شود و پرداخت آن از طرف بانک تعهد و تضمین می‌شود.
  چک مسافرتی: چکی است که از طرف بانک صادر می‌شود و وجه آن‌را در هر یک از شعب بانک یا توسط نمایندگان و کارگزاران آن قابل پرداخت است.

مسئولان چک
  صادرکننده کسی است که چک را صادر کرده و به عبارتی مدیون نخستین است.
  ظهرنویس کسی است که چک در وجه او صادر شده یا به او انتقال یافته و او با ظهرنویسی آن را به دیگری منتقل کرده است.
  ضامن شخصی است که پرداخت وجه را از طرف صادرکننده یا ظهرنویس ضمانت کرده است.

تا چه زمانی دارنده چك حق شكایت دارد؟
  صادر كننده چك، بدون شکایت دارنده قابل  تعقیب نیست و در صورتی که دارنده چک تا 6  ماه از تاریخ  صدور برای وصول آن به بانک مراجعه و یا ظرف همین مدت از تاریخ   صدور گواهی عدم  پرداخت شکایت نكند، دیگر حق شکایت کیفری نخواهد داشت.

چك حقوقی و كیفری
 اگر چک در همان روز صدور، برای نقد شدن راهی بانک شود و برگشت بخورد، چک کیفری است، اما اگر چکی برای تاریخی غیر از روزی که صادر شده است امضا شود و برگشت بخورد، حقوقی است.

برای طرح دعوا به كجا باید  مراجعه كرد؟
  اجرای ثبت               محاکم دادگستری       شورای حل اختلاف

نحوه تعقیب كیفری صادر كننده چك در مراجع قضائی
  دارنده بعد از دریافت برگ عدم پرداخت از بانك محال‌علیه آن را به ضمیمه 2 برگ فتوكپی پشت و روی چك و یك برگ شكوائیه به همراه الصاق تمبر به مرجع قضائی صالح تسلیم می‌كند. پس از تشكیل پرونده در ارجاع آن به مرجع رسیدگی كننده، تعقیب كیفری صادر كننده چك شروع می شود.

جهات كیفری چك
  دارا نبودن وجه نقد یا عدم كفایت آن در حساب جاری صادر كننده چك.
  بیرون كشیدن تمام یا قسمتی از وجهی كه به اعتبار آن چك صادر شده است.
  صدور دستور عدم پرداخت وجه چك به بانك محال علیه.
  تنظیم چك به صورت نادرست.       صدور چك از حساب مسدود.

چك چه ارتباطی به ثبت اسناد دارد؟
  تعهدات ناشی از اسناد رسمی را می‌توان بدون مراجعه به دادگاه پیگیری کرد.
  چک حکم اسنادِ لازم‌الاجرا را دارد.      سند لازم‌الاجرا مستقیماً از طریق اداره ثبت اسناد قابل مطالبه است.
  دارنده چک باید برگه چک و گواهینامه عدم پرداخت آن را به اجرای ثبت اسناد محل تسلیم کند.
  شکایت کیفری علیه صادرکننده چک بی‌محل، مانع درخواست صدور اجرائیه برای وصول وجه چک از طریق اداره ثبت نیست.

محدودیت‌هایی كه اداره ثبت در وصول چك دارد
  در صورتی دستور اجرا صادر می‌شود که بانک مطابقت امضای چک با نمونه امضای صادرکننده را گواهی کرده باشد.
  صدور اجرائیه، تنها علیه صادرکننده چک صورت می‌گیرد نه علیه پشت‌نویس.
  فقط مبلغ مندرج در چک قابل مطالبه است نه خسارت ناشی از آن.
  متقاضی باید قبل از صدور اجرائیه، ده درصد مبلغ مورد درخواست را به صندوق اجرا واریز کند.
  متقاضی صدور اجرائیه ثبتی باید به اداره اجرای ثبت اسناد محل شعبه بانکی مراجعه کند که چک به عهده آن صادر شده است.

صادركننده چك باید...
  در تاریخ صدور معادل مبلغ چک در بانک محال  علیه محل (نقد یا اعتبار قابل  استفاده) داشته باشد.
  نباید تمام یا قسمتی از وجهی را که به اعتبار آن چک صادر کرده به صورتی از بانک خارج كند.
  چک را به  صورتی تنظیم كند که بانک به عللی از قبیل عدم  مطابقت امضاء یا قلم  خوردگی در متن چک یا اختلاف مندرجات چک و امثال آن، از پرداخت وجه چک خودداری نكند .

اگر موجودی كمتر از مبلغ چك باشد...
  به تقاضای دارنده چک، بانک مکلف است مبلغ موجود در حساب را به دارنده چک بپردازد و دارنده چک با قید مبلغ دریافت  شده در پشت چک و تسلیم آن به بانک، گواهی  نامه مشتمل برمشخصات چک و مبلغی که پرداخت  شده را از بانک دریافت می  كند. این چک نسبت به مبلغی که پرداخت نشده بی  محل محسوب شده وگواهی  نامه بانک دراین مورد برای دارنده چک جانشین اصل چک خواهد بود.

چک‌هایی که حقوقی هستند
  چک ضمان: اگر مبنا و علت صدور چک تضمین معامله یا تعهد صادر شده باشد صادرکننده قابل تعقیب کیفری و مجازات نیست.
  چک سفید امضا: چکی است بدون قید مبلغ، تاریخ و نام دارنده.
  صدور چک وابسته به یك شرط: مثلا خریدار تمام یا قسمتی از مبلغ معامله را به صورت یک فقره چک صادر و در اختیار فروشنده بگذارد و شرط کند که فقط پس از انتقال سند در محضر، طلبکار حق برداشت دارد.

دادخواستی كه باید بدهید
درچک‌های کیفری و حقوقی، دادگاه فقط در صورتی حکم به پرداخت مبلغ چک می‌دهد که شاکی فرم مخصوص دادخواست را تکمیل کند.
  هزینه دادرسی از طریق ابطال تمبر و تشریفات قانونی را بپردازد.
  تهیه دو نسخه کپی از پشت و روی اصل چک
  تهیه دو نسخه کپی از گواهینامه بانک از علت پرداخت نشدن چک
  برابر با اصل کردن کپی‌ها در مراجع قضایی
  تکمیل و امضای شکایت در فرم های چاپی مخصوص
  تحویل اصل چک برگشتی و کارت شناسایی به مرجع قضایی

منظور از تنظیم چك به صورت نادرست چیست؟
  عدم مطابقت امضا

   اختلاف در مندرجات       

   قلم خوردگی